Пазарен академизам

На текстот што следи му посакувам да биде само првиот од редицата во категоријата која ја нареков Аналоргии, а која како кованица би требало да алудира на видот однос помеѓу темите понатаму третирани (за кои се надевам дека непостои површна очигледна сличност, инаку идеава нема причина да опстои), а со тоа и да го обележи приодот кон нив. Од друга страна сексуалната конотација на оргијастичност му ја давам како општа позадина која се надевам ќе ја изрази атмосферата на нерегулираност, нејасност, хаотичност, или не се зане кој пие кој плаќа што би рекол народот. Аналноста пак е израз на тоа што таквите ситуации не здесуваат што би се рекло од позади, не во позиција на готовс и свесност, ами народно – сите го Пу**ме.

Пред извесно време го затворија авто-пазарот, велат имало многу нелегални работи, штета претрпела државата огромна, не се плаќал данок, се губеле огромни пари слеани во црна или каква и дае е економија. И тоа баш кога мене истиот ме потсети до некаде на нашиот академизам – во случајов сватен и третиран како систем на високо образобание. Јазк. Нејсе. Како пазарот ми наликува на нашето високо образование е во следните нешта:

Иако примарно важи за ауто-пазар, на истиот се нуди се. Понуда која може да се спореди со дисциплинарната разноликост на ниво на универзитет, но споредба која не завршува таму. Така, иако главната понуда на домот на високото образование е знаење, стекнување нови, развивање на стари способности и слично, академија не запира таму. Па така покрај споменатите нетолку материјални вредности, се нудат и други поматеријални и не толку академски работи, кои и какви изнајдете сами.

Она што е посуштествено (барем според мене) за понудата е нејзиниот партикуларен, фрагментиран, непотполн, незавршен карактер. На пазар се таксаат делови кои подоцна ќе станат дел од целина, често целина чија функција е зависна од тој, како и од веќе постоечките делови. За разлика од што, во академијата ваквата холистичка релација е покомплицирана и доста нејасна. Прво делот може да означи многу различни работи – една област во рамки на студискиот карикулум, студиите во целост во однос на идниот соцоиекономски живот, самата образовна институција како дел од државен систем на институции, па дури и самиот студент како дел од различни динамични целини, и истиот како недовршеност (во процес на создавање) во поглед на нецелоста на неговата личност, образование и подготвеност за вклучување во постобразовните процеси.

Во овој поглед, на потполнување, се чини академијата се соочува со поголем предизвик од пазарот. Од една страна ако знаењто е делот што се нуди, истиот може да се вклопи во повеќе од една целина (слично како и одредени авто-делови), но од друга страна употребата на таквиот дел не е гарант за завршеност, заокружување.

Така, ако образованието е делот, а студентот целина, некои од таквите целини се исполнети веќе со недостатоци, што неколку екстра делови не би ја закрпиле. Второ, самиот дел е во себе полн со недостатоци, и дупки, што самиот понекогаш тешко влегува било каде. Од друга трана со пазарскиот дел барем може механички да се постигне целина.

Во овој контекст сметам дека клучна разлика е свесноста за потребата и веќе изготвениот акционен план. Така, пазарџијата точно и прецизно знае по што тргнал и веќе во главата испланирал и пресметал што му треба, каде да го најде и како потоа да го примени. За жал, многу образованти немаат не само јасна туку никаква слика ни идеа што тоа бараат, што им треба, што треба да постигнат со тоа. (ваквите саморефлексивни прашања се преретки во образовното искуство). Пострашно е тоа што и по добивањето на делот (образованието), истиот ретко се во состојба прецизно и јасно да го ефектуираат. Меѓутоа удел во таквата неспособност има и академијата. Кој знае, може би една од причините, покрај веќе постоечкото знаење на пазарџискиот купец за одредената целина на која и фали делот по кој тргнал, е тоа што тој самиот плаќа за него. Додека во многу случаи на академекот му плаќа некој друг. Или пак едноставно, а како во друга прилика ќе проговорам, студиите треба да се почнат после 21 година.

Друга извесна сличност во ваквото стопанисување е “Купената роба не се враќа”. Арно ама механичкиот дел лесно се заменува со нов, после доколку така милува купецот, жолчна кавга со продавачот. За разлика од него дипломецот нити сака нити пак има можност своето стекнато (не)знаење да го даде на рекламација, згора на што истото тешко (барем институционално) се надополнува. Бизарно, ама монтипајтоновски забавно, е да се помисли еден дипломиран “нешто” да оди и се жали на својата диплома, ама на квалитетот на хартијата од која истата е изработена. Токму на тема диплома може да се направи најблиска врска со пазарот. Ако земеме дека истата е главниот артикл на образованието, истата како секој авто-дел се одликува со повеќеупотребна вредност. Честите посетители на авто пазар знаат дека еден единствен акумулатор неверојатно брзо се прилагодува на потребата и во еден ден тој може да биде наменет и за Опел, и Југо и камион, па дури и косилица за трева. Слично нему, и нашиве дипломи, без разлика на струката, се носат секаде, и каде им е место и каде се изместени. Економисти конкурираат во медицина, музичари во администрација итн. Али тоа е општиот zeitgeist.

Друга сличност е државната неконтрола врз двете. Не станува збор за затварање, управување или цензурирање на академијата од страна на државата, но повеќе спроведување на стандард и механизми за осигурување на квалитет и укинување на состојбата на целосна квантификација на образовниот пазар. Во обата случаи, и академија и авто-пазарот, државата губи иако на различен начин. Во случај на првото, загубата не е директна, ами е уочлива подолгорочно и се однесува на тоа да преку контрола на квалитетот се обезбеди сигурно создавање на висококвалитетни средства, инструменти (наречете ги кадри) кои понатаму ќе бидат гарант за понатамошно квалитетно производство – дали на идни едукатори или пак кадри кои ќе учествуваат директно или индиректно во производство на поинаков (не толку интелектуален ) производ. Страшно е што во случајот пазар – загубата е само материјална.

Во однос на неконтролата, не само државна, а во поглед на понудувачот, шиткачот, работите не се различни. На пазар продава секој кој има нешто да продаде, у школо пак понудувачите се исто така најразлични по образовна позадина, способност, возраст, педагошка филозофија, карактеристики, геополитичко потекло на дипломата, се до споствениот став, произлезен од суета, на сопствено превреднување. Накратко, стопанисува кој стигне. А мотото “Купувачот е во право” не важи ни ваму ни таму. На пазар таквите обврски се нерегулирани, во академијата купецот, како видовме, или не знае што купува или истото не може ни да го врати, а богами нити да купи нешто поразлично.

Ваквата извесна дезориенираност, но повеќе не посотење на јасни претстави, очекувања и барања, па и сомнежи кон понудата, е повеќе типична за знанствениот купец, но она што е блиско до двјацата, а во погелд на интересот на одредени поединци се плескавичари и шетачи. Како на пазар така и в школо има одредена група која е таму ради прошетката, плескавиците, муабетите, спектаклот.

Во однос на разликите пак, нај уочлива е половата демографија, која е во поголем дисбаланс во полза на мажите во случајот пазар, арно ама на пазарот има и одредена поголема еднаквост во однос на застапеноста на деловите кои подеднакво конкурираат и имаат шанси да се продадат. Неоргиналните, малку позаоблените, повеќезамастените се во истата трка по дом, без да се повикуваат на нивната специјална положба, или карактеристика која треба да им овозможи пропорционални шанси за успех.

Како споменав, една од основните цели на пазарот е да надополни извесен познат недостаток, да се заокружи целината или постоечката надогради. За жал академијата има поневозможна мисија да надополни повеќе недостаоци, дури и оние несвесните. И сето под ризик никогаш да не ја постигне целовитоста на еден мотор со нови бранинци, работилница со нов сет чекани итн.

Најиронично во сето ова ми изгеда тоа што авто-купецот не само што знае што таксал ами и најискрено му се радува на истото како на мало дете, додека децата на на-уката наместо радост гаат тага и огорченост од понудата, некои праведно, но повеќето не (само се жалат на факултетскиот тежок живот и профите кои ги гњават). Што е и донекаде разбирливо во однос на нивната незрелост и неподготвеност за потфатот.

Колку би било супер кога академекот бар малку ќе се метне на пазарџијата со значајна разлика. Да го продава делот, не себе си, и тоа со чесни човечки намери да го понуди оној дел што најмногу соодветстува на бараното (но за ова и барачот треба да знае што му треба), и тоа пред се неоптоварен од бремето и помислата на профитот.

На крај, јас не сум против автопазарот, напротив. Истиот е последица и еден вид револт кон оние што треба, а не се одговорни, и како таков целосно го подржувам неговото постоење. На крај на краишата тоа е пазарот на ниската класа, а ако некои институции сакаат да го забранат, тогаш или нека ја забранат ниската класа или нека и помогнат да изнурне од таквата, сепак достоинствена, “нискост”.

Од друга страна пак ваквата споредба на двата хаоса не е единствена, истата може да се спрведе на многу други примери: a) кванташки пазар каде се делува на ангро исто како и милијардите дипломци годишно, б) детска градинка, каде децата ги тинтраат по секоја цена – да споменам само неколку. Ми се чини дека сите примери се само структуралистички израз на она што би се нарекло underlying problem (проблемот во основата, ако е еден) чие согледување, коментирање, и дискусија е секојдневна тема на секого, секаде и во секоја прилика.